بار الکتریکی ساکن ، دشمن صنعت الکترونیک

بار الکتریکی ساکن ( ESD) که مخفف جمله ( Electro Static Dischage ) میباشد چیست ؟

بطور خلاصله در فضای اطراف ما بارهای الکتریکی سرگردان وجود دارد که هم بار مثبت دارند و برخی بار منفی و میتواند جذب برخی اشیاع بشود . بعنوان مثال وقتی روی فرش یا موکت با پای برهنه راه بروید ، بمحض جذب دستگیره فلزی درب یک جرقه بین انگشتان دست و دستگیره را احساس میکنید .

مثال دیگر ، وقتی بلوز پشمی خود را از مسیر سر بخواهید در بیاورد ، با مالش آن به موهای سرتان ، صدای جرقه و به عبارتی تخلیه بار الکتریکی را به خوبی احساس میکنید .

در هر دو مثال وجود بار الکتریکی ساکن ( ESD) را درک میکنید که میزان آن گاهی تا چند هزار ولت میباشد .

ایجاد بار الکتریکی ساکن و تجمع آن بر روی بعضی اجسام با چندین روش ایجاد میشود .

·مالش دو قطعه به یکدیگر که لا اقل یک  لایه پشمی و یا پلاستیکی ، یا نایلون یا یونولیت باشد

·ایجاد حرارت در فلزات که موجب حرکت مولکول های داخل فلز میگردد. بطور مثال نوک هویه ای که گرم باشد بیشترین مکان برای جذب بار الکتریکی ساکن میباشد .

در محیط های تولیدی و خطوط مونتاژ قطعات الکترونیکی ، بار الکتریکی ساکن بسیار خطرناک بوده و عامل مهمی برای کاهش کیفیت و یا خرابی بعضی از قطعات الکترونیکی میشود .

معمولا روی بدن ما بخصوص در حین حرکت بارهای الکتریکی ساکن موجود در هوا ، جذب میشوند و اکثرا در نوک انگشتان جمع شده و اماده تخلیه به جسم مجاور با آن میباشد.

با این اطلاعات اگر اقلام الکترونیکی را با دست لمس کنیم ، بار الکتریکی ساکن روی بدن ما از طریق دست به آن جسم سریعا منتقل میگردد.و موجب صدمه زدن و حتی سوختن آن قطعه میگردد.

در بین قطعات الکترونیک ، نیمه هادی هایی که ساختمان داخلی انها از نوع (  MOS) میباشد خیلی بیشتر در معرض خطر اسیب دیدن با تخلیه بار الکتریکی ساکن هستند .مانند انواع آی سی ،میکروپراسسورها ، ترانزیستورها و حتی دیودها و دیودهای نورانی ( LED) و حتی خازنهای نوع ( SMD) میشود.

راهکار ایمنی در مقابل این عامل مخرب ، بسیار است ، مهمترین انها را به طور خلاصه بیان میشود :

مهمترین آن و اولین قدم لازم در کار کردن با قطعات الکترونیک ، استفاده از دستبندی میباشد که دور مچ اپراتور وصل بوده و یکطرف آن به زمین متصل باشد .

در شکل ذیل یک نمونه از آن نشان داده شده است .

اتصال زمین به این معنی است که در محیط تولیدی باید چاه باشد و یک صفحه مسی در داخل آن به همراه آب نمک که توسط سیم ضخیم بعنوان زمین تولیدی نامیده شود.و تمامی دستبند های مصرفی برای اپراتورها با گیره انتهای سیم به سیم زمین وصل باشد. به این ترتیب بار الکتریکی ساکن روی دست اپراتور از این طریق به زمین تخلیه میشود .

بهتر است بدانیم که حتی فروشگاههای قطعات الکترونیک نیز ،لازم است که در موقع دست زدن به اینگونه قطعات حتما از دستبند زمین شده ، استفاده نمایند.

قدم مهم دوم در مبارزه با بار الکتریکی ساکن عدم استفاده ار نایلون ، کیسه های پلاستیکی و ظروف پلاستیک و یونولیت میباشد منظور کیسه های پلاستیکی معمولی میباشد که بشدت بار الکتریکی را بخود جذب میکنند .

جهت حل این مشکل از کیسه های مخصوص سیاه رنگ که بر روی آنها جمله ( Anti Static) نوشته شده جهت حمل و نقل قطعات و برد های الکترونیکی باید استفاده شود

حتی نگهداری در انبار و حمل و نقل بردهای کامل شده باید در ظروف مخصوص باشد و اگر این ظروف در دسترس نبود ، ترجیحا از ظروف چوبی یا مقوایی میتوان استفاده کرد و بین هر برد با برد کناری از مقوا یا کاغذ استفاده نمود.

لباسهای پشمی و نایلونی حتی روسری نایلونی خانمها بشدت بار الکتریکی بخود جذب میکنند و حتی الامکان باید از البسه نخی استفاده گردد. در برخی کارخانجات مدرن لباس و کفش آنتی استاتیک اجباری میباشد.

عامل سوم حرارت است . لذا در صنعت الکترونیک باید از هویه هایی که سوکت اتصال به زمین دارند استفاده گردد. اگر چنین هویه هایی در دسترس نبود ، بهتر است از یک سیم که یک سر آن به زمین و سر دیگرش به بدنه فلزی هویه وصل است بکار گرفته شود. تاکید میشود که فصل های گرم و در نقاطی که رطوبت هوا پایین است ، موارد بالا باید بشدت رعایت گردد  .